Khi tìm hiểu về kiến trúc nhà gỗ, nhà kẻ truyền Bắc Bộ hay nhà gỗ cổ Việt Nam nói chung thì mọi người sẽ nhiều lần nghe hay thấy tên gọi cửa bức bàn, vậy cửa bức bàn là gì? mẫu cửa bức bàn đẹp là như thế nào, kích thước cửa bức bàn ở nhà gỗ kẻ truyền thường là bao nhiêu…? Hàng trăm câu hỏi về cửa gỗ bức bàn mà hiện trên các website chưa có nhiều trang có câu trả lời chính xác và rõ ràng về những thắc mắc này. Hi vọng với những kiến thức trong nghề làm nhà gỗ của chúng tôi sẽ đưa ra cho các bạn những câu trả lời hữu ích nhất.
Vậy cửa bức bàn là gì?
Cửa bức bàn là mẫu cửa gỗ xuất hiện sớm và có cách gọi tên riêng, nó phổ biến ở các công trình nhà gỗ Bắc Bộ. Cửa bức bàn được đặt ở không gian giữa các cột trước khi bước ra hiên của một ngôi nhà kẻ truyền. Về sau này tên gọi cửa bức bàn được sử dụng dần phổ biến hơn trong các công trình nhà gỗ trên khắp Việt Nam.
Cửa được chia theo bố cục số chẵn, nghĩa là số cánh thường được chia là 2 cánh, 4 cánh, 6 cánh… nhưng phổ biến nhất và hài hòa nhất đó là cửa 4 cánh. Tùy vào kích thước giữa hai cột mà sẽ thiết kế số cánh và kích thước mỗi cánh sao cho phù hợp hài hòa nhất.
Đặc điểm nổi bật của cửa bức bàn đó là cánh này nối với cánh kia bằng “Cối” chứ không phải là bản lề như các mẫu cửa hiện đại ngày nay. Cối quay ở cửa bức bàn được coi là những sáng kiến độc đáo thay thế cho bản lề hay cối quay cơ khí ngày nay. Ưu điểm loại cối quay này là tháo lắp cửa dễ dàng, cánh cửa không bị xệ.
Kích thước cửa bức bàn?
Cửa bức bàn dù cao hay thấp tùy thuộc vào kết cấu chiều cao của ngôi nhà, nhưng tỉ lệ của cửa vẫn phải đảm bảo chia cân đối thành 5 khoảng. Trong đó có 3 khoảng ở trên cùng, giữa và dưới cùng của cánh cửa gọi là lá cổ, hai lá pano còn lại được làm lớn hơn, ngoài tạo vẻ đẹp chắc chắn thì kết cấu 5 khoảng này giúp cánh cửa luôn đảm bảo độ bền và hạn chế cong vênh. Cửa bức bàn có thể để trơn hay trạm khắc hoa văn họa tiết theo sở thích của gia chủ.
Ý nghĩa của cửa bức bàn trong nhà gỗ truyền thống
Ngoài những ý nghĩa cơ bản của một chiếc cửa là che mưa che nắng, chắn gió, bảo vệ an toàn cho gia chủ và đồ đạc trong nhà, thì cửa bức bàn còn mang nét đẹp của văn hóa. Các họa tiết được chạm khắc trên những bức cửa nó thể hiện được văn hóa, tập quán và từ những yếu tố đó mà người trong nghề có thể nhận biết được mẫu cửa bức bàn hay mẫu nhà cổ này có từ khoảng thời gian nào và nó mang đậm nét văn hóa khu vực hay vùng miền nào.
Đối với một số người thì những chi tiết trên cửa cũng là phong thủy mang đến tài lộc hay bình an cho gia đình.
Các hoa văn được chạm khắc trên cửa bức bàn nhà gỗ
Ngoài các mẫu hoa văn kể dưới đây thì cũng có rất nhiều những mẫu hoa văn khác, các bạn có thể dành thêm thời gian xem qua những hình ảnh hay đến thăm quan các công trình thực tế để có những cái nhìn chi tiết hơn. Và những mẫu kể tên dưới đây là những mẫu hoa văn phổ biến trên cửa bức bàn nhà gỗ dân sinh.
- Hoa văn “tùng – cúc – trúc – mai”, đây chính là loại hoa văn phổ biến được chạm trên cửa bức bàn nhà gỗ. Bức tranh tứ quý này biểu hiện cho bốn mùa trong năm, từng loại hoa lại mang những ý nghĩa riêng biệt. Là đại diện cho sức sống, sự may mắn và thịnh vượng.
- Hoa văn “đào – lê – thủ – lựu” cũng được lựa chọn nhiều để đưa vào các cánh cửa bức bàn. Họa tiết này cũng đại diện cho sự trường thọ, sức khỏe và gặp nhiều điều tốt lành. Đây cũng chính là những mẫu hoa văn được ưa chuộng hiện nay.
- Họa tiết hoa sen trên cánh cửa bức bàn cũng được nhiều gia chủ yếu mến. Hoa sen là quốc hoa của nước Việt Nam, đại diện cho sự tinh khiết, trong sáng và hoàn hảo.
Một vài mẫu cửa bức bàn đẹp phổ biến và được nhiều người yêu thích.
Mẫu cửa bức bàn cổ được chạm khắc hoa văn tinh xảo, các họa tiết được làm từ những nghệ nhân giỏi nghề có giá trị mãi về sau. Thường những mẫu cửa bức bàn cổ được chạm khắc cầu kỳ là ở các công trình Đình, Chùa, Đền thờ… Với những gia đình thì cửa bức bàn được chạm khắc ít chi tiết và các họa tiết cũng ít cầu kỳ hơn.
Ngoài những mẫu cửa bức bàn được chạm khắc hay để trơn thì còn có thêm mẫu cửa bức bàn kết hợp với các song tiện. Mẫu cửa này cũng là mẫu cửa bức bàn đẹp và được sử dụng cả ở nhà dân và các công trình tập thể.
Tìm hiểu về nhà gỗ cổ truyền Việt Nam thì còn nhiều chi tiết để chúng ta khai thác và học hỏi. Nói riêng chỉ tìm hiểu về kiến trúc nhà kẻ truyền Bắc Bộ với phần cửa bức bàn đã có những điều vô cùng thú vị và đặc sắc nếu dành thời gian đi nghiên cứu thực tế tại các công trình. Nhiều câu chuyện hay thậm chí là những giai thoại được người Việt chạm khắc lên thành những chi tiết hoa văn trên những lá cửa.
Kiến thức là vô tận, và với những chia sẻ trong bài viết này là hiểu biết cá nhân của người viết bài, nó là những hiểu biết cá nhân muốn được chia sẻ lại cho những bạn đang tìm hiểu về cửa bức bàn, ý nghĩa cửa bức bàn, kích thước cũng như những đặc điểm nổi bật của cửa bức bàn. Để giúp các bạn có thêm những thông tin bổ ích từ cá nhân người viết.
Mong rằng những đóng góp này sẽ nhận được phản hồi, để người viết biết đúng sai và chỉnh sửa lại những cái thiếu cho riêng mình.